TIẾNG CHUÔNG

Tiếng chuông

kính tặng thầy Đức Trí và những người-đi trên mọi ngã đời.

Ba giờ rưỡi. Trời còn rất tối. Tiếng chuông hiền nhẹ ngân.

Nguyễn Đông Nhật

*

Nam mô A-di-đà Phật. Nam mô vô lượng thọ Phật. Nam mô sự sống
không lường. Nam mô ánh sáng không cùng tận. Nam mô bồ tát sầu vô
hạn. Nam mô bể khổ biết bao giờ…
Tiếng tụng kinh buồn trong bóng đêm dày nương theo lời chuông bay,
gửi vào hư không lòng xót thương mênh mang. Ai nghe? Nghe gà gáy
tìm đường lánh ẩn / Lặn mặt trời lẩn thẩn tìm ra / Lôi thôi bồng trẻ dắt
già / Có khôn thiêng nhẽ, lại mà nghe kinh (1). Không phải. Không phải
chỉ những hồn xiêu phách lạc trong cõi thập loại chúng sinh của Tiên
Điền Nguyễn Du mới nương gió tìm về nghe kinh. Trong khuya khoắt,
tiếng chuông bay lẽ nào không chạm bao nhiêu người dậy sớm? Chạm
vào, và để lại gì? Hay vẫn trôi qua như ngày ngày, con người đi lướt bên
nhau và chỉ gửi lại bên lòng mơ hồ những tiếng mờ nhạt? Như thế và
không như thế. Bởi vì trong cõi người thì có thể Văn chung thanh, phiền
não khinh / Trí huệ trưởng, bồ đề sinh (nghe tiếng chuông có thể tan
phiền não, trí tuệ tăng và phát tâm Bồ-đề). Bởi vì, tiếng chuông chùa có
thể thấu đến cõi địa ngục u mờ cho vong linh được giải thoát. Thiết vi u
ám tất giai văn / Văn trần thanh tịnh chứng viên thông. (Nơi tối tăm thảy
đều nghe được, sẽ sạch trong căn cảnh mà thông). Tiếng chuông, mỗi
3g30 sáng, là những tiếng buồn. Bởi làm sao vui, khi nước mắt xót
thương vẫn khó làm vơi biển khổ? Vậy mà không buồn, vì thầy thỉnh
chuông bằng cả những nỗi buồn và tâm nguyện của đời mình. Tiếng
chuông như thể chính con người thầy. Đều dặn, như ít nhất trong hai
năm qua tôi đã nghe, khi ngụ dưới mái chùa này. Chùa nằm giữa phố,
khó tu, nhất là giữa thời buổi này. Nhưng thầy bền bỉ, chân phác. Chẳng
cần gì khác, ngoài nếp sống đơn sơ. Không dưng mà chợt nhớ lại chuyện
kể của thiền sư Ấn Ðộ Ram Gopal Muzumdar, về chính cuộc đời mình,
vốn trước đó, từ một tu sĩ trẻ chỉ có một chiếc khố để mặc rồi được dân
chúng thương quí cúng dường đến mức trở thành một “phú tăng” với
chùa lớn nguy nga, tín đồ đông đảo, hưởng được phước thế gian nhưng

không còn đâu nữa thời giờ để tu học! Cho đến khi nhận ra hiểm họa của
những tiếng vật chất, thầy mới từ bỏ tất cả tài sản để lên núi học đạo…
Thế đấy, chỉ có thể đi từng bước trên con đường ngui ngút kia với nỗ lực
loại bớt dần những ham muốn lớn nhỏ vẫn vây dày kiếp người tội lỗi. A-
di-đà Phật phải đâu chỉ là Đức Phật nơi cõi trời Cực lạc, cũng chẳng phải
chỉ là Tiếp dẫn đạo sư lúc lâm chung của con người, mà ngay trong đời
sống hằng ngày, tiếng chuông là lời dẫn đường vẫn thường xuyên nhắc
nhớ. Vô lượng thọ sự sống không cùng tận. Sự sống là ánh sáng. Ánh
sáng là tiếng chuông. Có phải không, điều ấy?

*
Trở lại với thời gian và ký ức, tiếng chuông là dấu ghi của người để lại
trên mặt đất. Chiếc chuông lâu đời nhất trong lịch sử Trung Hoa, bằng
sứ, được khai quật ở Thiểm Tây tính đến nay đã được 5000 năm tuổi.
Qua thời nhà Thương, thì có chuông bằng đồng, rồi phát triển thành
những bộ chuông bé-lớn khác nhau. Loại chuông nhạc có móc vào
khung treo ra đời vào đầu thời nhà Chu. Đến thời Lưỡng Hán, Phật giáo
truyền vào Trung Hoa, chuông được thỉnh vào chùa, trở thành một loại
pháp khí của Phật giáo. Từ sau thời nhà Đường, kỹ nghệ đúc chuông tiến
bộ, chuông được đúc rất nhiều, tinh xảo.

Nhớ xa, trong hun hút thời gian, còn mãi tiếng chuông trong Ðường thi
của Vương Duy, Mạnh Hạo Nhiên, Thường Kiến… Thi thánh Đỗ Phủ
từng sảng khoái mỗi khi “sớm muốn nghe chuông ngân, khiến tâm hồn
thanh tỉnh” (Dục giác văn thần chung, lệnh nhân phát thâm tỉnh). Hay
tiếng chuông khuya “bất ngờ” trong giai thoại Trương Kế (2) viết tuyệt

phẩm Phong Kiều dạ bạc và vị sư ở chùa Hàn San (3), giờ đã xuyên thấu
trên cả hành tinh này.
Nhớ gần và… không tra cứu kinh sách, thì trên đất Việt có tiếng chuông
Trấn Vũ bên canh gà Thọ Xương. Gần hơn nữa thì có chùa Thiên Mụ
với tiếng chuông vang xa hơn 25 km và ngân dài trên 15 phút... đã từng
được nghe 30 năm trước, khi rời xa mảnh đất “đẹp xưa” này. Nơi ấy, đã
thầm nói với Huế lời từ biệt. Từ biệt những đời thuyền leo lét ánh đèn
khuya. Từ biệt thành phố của quãng đời long lanh tình yêu tuổi trẻ, nơi
chiếc cầu Tràng Tiền hình cánh cung treo trong gió biếc như cái gạch
nối vô cùng giữa hy vọng-hoài nghi và những tấm lòng người trải ra trên
chiếc áo đẫm mồ hôi sau ngày làm việc. Từ biệt tiếng chuông chùa chảy
về khuất một nhánh sông! Từ biệt tiếng chuông này để đến với tiếng
chuông khác, bốn năm về trước, trong đêm thiêng Yên Tử lần đầu tìm
gặp, giọng nói của thầy Kiến Viên qua chuyện trùng tu chùa Lân và
những dòng ghi vội tặng thầy: Chuyện xưa dần hiện qua lời nhỏ / gốc
đa-cành thị ngóng sau chùa / thuyền Nam ngược sóng neo bờ Tổ / thắm
lại Việt thiền nét trúc mưa. (Giọng sư).
Gần hơn nữa, giữa biển khơi mênh mông, có tiếng chuông chùa Song Tử
Tây ở Trường Sa, thả lời chuông bay trên những cây phong ba trong gió
khơi lồng lộng, nhắc rằng đó là một phần máu thịt của cha ông mà cháu
con không thể… Không biết tự thời nào, những ngư dân Việt trên đảo đã
dựng một ngôi miếu nhỏ để thờ thần, Phật…
Có phải chăng, ta đang dần mất đi nhiều thứ, trong đó có tiếng chuông
chùa?
Có phải chăng, cỏ cây còn không bạc lòng, thì lẽ nào, con người lại…
Xanh kia dấu tích còn vuông vức
Nhận lại non sông rõ dáng hình

Cách thức còn in đồ cổ tự
Cỏ cây nào phụ tiếng chuông linh…
Đó là bài thơ “Vịnh Thiên Ấn niêm hà” (ấn Trời đóng trên sông) mà
Nguyễn Cư Trinh đã viết nhân dịp ngoạn cảnh ngôi chùa này ở Quảng
Ngãi, năm xưa.

*
Tĩnh lặng, suy niệm để lắng dừng dòng tâm thức bất tuyệt. Để tập trung
vào một cảnh giới. Để chuyển hóa và dần đi đến cái gọi là… bờ bên kia?
Thế cho nên, trong các buổi lễ, có những thanh âm trầm hùng, tha thiết
và thành khẩn. Thế cho nên, trong những pháp khí của Phật giáo, tiếng
chuông đem lại sự an lạc, thư thái cho người sống và giúp cho kẻ khuất
được siêu thoát. Thỉnh chuông, như tấm lòng của một sa di: trong lúc
thỉnh chuông thì nghĩ rằng chuông cũng chính là Phật. Hay thay điều
tâm niệm của người tu trẻ tuổi. Tiếng chuông là thanh âm của tánh linh,
nào chỉ đơn thuần tiếng vang của hợp kim không hồn. Như thế, tiếng
chuông sẽ trở thành công án. Bởi vì, cuộc đời chính là công án. Nào phải
tìm đâu trong sử lục xưa xa?

*
Nam mô A-di-đà Phật. Nam mô qui mạng vô lượng thọ giác. Nam mô
nương Đấng giác ngộ sự sống không lường. Không còn nhớ thích danh.
Không lấy niệm Phật tam muội làm minh tông. Vì đã thấy kiếp phù sinh
như hình bào ảnh (1). Vì đã nghe hồi chuông sớm dịu dàng mà bền bỉ
đang xua dần tục niệm về phía gió bay…
Nam mô Phật - Nam mô Pháp - Nam mô Tăng

Nam mô nhất thiết siêu thăng thượng đài (1).
Boong…boong…boong…
…………………………………………………………
(1): Văn tế thập loại chúng sinh của Nguyễn Du.
(2): Thi sĩ Trung Hoa (đời nhà Đường). Bài thơ Phong kiều dạ bạc: Nguyệt lạc ô đề
sương mãn thiên / Giang phong ngư hỏa đối sầu miên / Cô Tô thành ngoại Hàn
San tự / Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền.
(3): Chùa Hàn San nằm bên bờ sông Cổ Vận, bên ngoài thành cổ Tô Châu, được
dựng vào năm Thiên Giám đời nhà Lương (502-519), xưa gọi là " Tháp Viện Diệu
Lợi Phổ Minh ".

Nguyễn Đông Nhật