NAM BANG THỦY TỔ

Nam bang thủy tổ

            GS.TSKH. MAI THANH TÂN

Theo truyền thuyết thì mấy nghìn năm trước công nguyên, nước ta mới chỉ là các bộ lạc. Lộc Tục (2919-2792 TCN) là người có công thống nhất các bộ tộc Lạc Việt để xây dựng nên đất nước độc lập đầu tiên, lấy hiệu là Kinh Dương Vương và được coi là thủy tổ của các đời vua đất Việt. Quốc hiệu là “Xích Quỷ” (tên ngôi sao sáng chói phía nam dải Ngân Hà). Bờ cõi phía bắc giáp hồ Động Đình (Hồ Nam, Trung Quốc), tây giáp Ba Thục (Tứ Xuyên, Trung Quốc), phía nam đến nước Hồ Tôn (Chiêm Thành). Vùng núi Ngàn Hống ở Hà Tĩnh được chọn làm kinh đô đầu tiên, sau đó chuyển ra vùng Ao Việt (Việt Trì).

Kinh Dương Vương lấy con gái vua hồ Động Đình tên là Long Nữ, sinh được con trai là Sùng Lãm, nối ngôi làm vua xưng là Lạc Long Quân. Lạc Long Quân lấy Âu Cơ, phong con trưởng nối ngôi lấy hiệu là Hùng Vương (năm 2879 trước công nguyên), đặt quốc hiệu là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu (Phú Thọ). Như vậy, Hùng Vương thứ nhất là cháu đích tôn của Kinh Dương Vương và Hùng Vương là niên hiệu được dùng cho 18 đời vua tiếp sau đó.

Lăng mộ Kinh Dương Vương tọa lạc tại thôn Á Lữ, bên dòng sông Đuống mà xưa kia có tên là sông Thiên Đức. Khu lăng mộ đã được các vương triều xếp vào miếu thờ đế vương các triều đại với đại tự “Nam Bang Thủy Tổ”. Năm Minh Mạng thứ 21 (1840), vua cho trùng tu và khắc “Kinh Dương Vương lăng” trên bia mộ. Ngôi mộ Lạc Long Quân “Quốc tổ chi mộ”được vua Lý Thái Tông tôn vinh năm 1032 hiện nay ở khu Ba Gò (ba đống) làng Bảo Đà, nay là Bình Đà, Thanh Oai, Hà Nội. Tuy vậy nơi này còn ít người biết đến.

Vùng đất Thuận Thành xứ Kinh Bắc còn có những di tích nổi tiếng như chùa Tổ (Phúc Nghiêm tự) thờ Phật Mẫu Man Nương, là mẹ của Tứ Pháp (Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Điện và Pháp Lôi) vốn là 4 vị thần mây, mưa, sấm, chớp. Chùa Dâu (Diên Ứng tự) có từ năm 187, được coi là cổ nhất Việt Nam với tháp Hòa Phong uy nghi, độc đáo. Chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) có từ đời vua Trần Thánh Tông (1258-1278) với pho tượng Bồ Tát Quan Thế Âm nghìn tay nghìn mắt. Ở đây còn có làng Đình Tổ, liên quan đến câu chuyện thái sưLê Văn Thịnh, người đỗ đầu trong khoa thi nho học đầu tiên thời nhà Lý. Nhân dân lập ngôi đình thờ vị tổ của các tiến sĩ nên đổi tên làng là Đình Tổ.

Ngày 19/9/1954, trong cuộc gặp mặt với bộ đội ở đền Hùng, Phú Thọ, cụ Hồ có nói: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”, rồi từ năm 2001, ngày giỗ tổ Hùng Vương 10/3 âm lịch hàng năm được coi là ngày Quốc giỗ.

Theo các cụ nói lại thì trước đây không có ngày giỗ Tổ cụ thể, mà người dân thường chọn ngày giỗ vào các tháng mùa xuân và mùa thu. Dưới triều Nguyễn, đến năm 1917, thời Khải Định năm thứ nhất, tuần phủ Phú Thọ là Lê Trung Ngọc đã tấu trình xin định lệ lấy ngày 10/3 âm lịch hàng năm làm ngày giỗ Tổ. Theo giải thích thì chọn ngày 10/3 vì số 10 và số 3 trong hệ can-chi thì tháng 3 âm lịch là tháng Thìn, âm Hán Việt thì Thìn là Long và Rồng tượng trưng cho vua. Ngày 10 là can Kỷ; đi hết một vòng trở về khởi đầu là Kỷ, nên ngày Kỷ tức ngày Giỗ.

Giỗ Tổ là ngày con cháu nhớ đến các tổ phụ của nòi giống Lạc Hồng thời khai quốc, từ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Hùng Vương. Vì là truyền thuyết nên có thể không thật chính xác, còn phải nhờ các nhà sử học luận bàn, nhưng nhiều người cho rằng như vậy mới có lý.

Những năm gần đây, khu lăng mộ Kinh Dương Vương được trùng tu khang trang.