KHI NHÀ KHOA HỌC LÀM THƠ

KHI NHÀ KHOA HỌC LÀM THƠ

            Tập “Trăng vỡ” cua GS.TS. Nguyễn Thanh Hùng, Nxb Hồng Đức,2022

                           Vũ Nho

            PGS.TS. VŨ NHO

        Thật ra tôi muốn nói đến một nhà khoa học cụ thể mà các bạn giáo viên môn Ngữ Văn đều đã biết tên, đã đọc qua  một vài bài báo hay một vài cuốn sách của ông. Đó là GS.TS. Nguyễn Thanh Hùng ở khoa Văn ĐHSP Hà Nội. Cùng với GS Phan Trọng Luận, ông là phương pháp hàng đầu của bộ môn Phương pháp dạy học Văn-Tiếng Việt. Ông đã in 14 công trình về phương pháp dạy học văn. 2 cuốn gần đây nhất là Lí luận và Phương pháp dạy học Văn ( Cội nguồn, bản sắc, Giá trị) ( 2021) và Thiên tài sáng tạo của Nguyễn Du trong Truyện Kiều (2022). Hình như các Giáo sư không bó hẹp các trang viết của mình trong một  lĩnh vực chuyên môn.  GS. Hà Minh Đức làm thơ, viết truyện, GS.TS  Lê Văn Lân  cũng làm thơ (được giải thưởng của Hội nhà Văn Việt Nam), GS. Nguyễn Khắc Phi không in tập nhưng cũng làm thơ và phiên dịch sách.  PGS.TS. Hữu Đạt viết tiểu thuyết, thơ, kịch, bút kí. GS.TS. Nguyễn Thanh Hùng  tôi đề cập trong bài viết này ngoài làm thơ còn viết và in truyện ngắn ( tập “Chín truyện”, Nxb Hồng Đức, 2022).

            Mở đầu, phần Giãi bày, tác giả Nguyễn Thanh Hùng viết: “ Tôi đâu phải nhà thơ. Những gì tôi viết thường bắt nguồn cảm xúc trao dâng? Tôi chỉ là “người thơ” ghi lại  những xúc động về cái đẹp được thức tỉnh trong lúc buồn vui trung thực”. Không nhận là nhà thơ, nhưng nhận là “người thơ” tương đương với “thi nhân”. Mà thi nhân  trong sách Thi nhân Việt Nam của nhà phê bình Hoài Thanh, Hoài Chân thì có rất nhiều người thành các nhà thơ nổi tiếng mà chúng ta đã biết.

            Vấn đề là nhà thơ hay người thơ thì viết khi cảm xúc trào dâng sẽ tạo thành thơ. Còn thơ ấy hay, xúc động đến mức nào thì lại phụ thuộc vào độ mãnh liệt của cảm xúc và năng khiếu của người viết.

            53 bài thơ được tác giả chia làm 4 cõi. Cõi trời yêu ( 20 bài), Cõi người sống ( 20 bài), Cõi đất về (5 bài) và Cõi người thân ( 8 bài). Tương đối mạch lạc và rõ ràng. Thật ra Cõi trời yêu và Cõi người sống khá gần nhau. Đó là tình cảm yêu thương, xúc động và thương mến tác giả dành cho em, cho  con trai, con gái, cùng với những băn khoăn, ngộ thức về cuộc đời, về niềm tin. Riêng Cõi đất về dành cho người vợ đã khuất, và Cõi người thân dành cho những người bạn khác giới gần gũi,  mến thân.

            Nhà khoa học vốn quen với tư duy lí luận, hóa ra cũng rất sành điệu với tư duy hình ảnh cùng cảm xúc thơ ca. Cái cảnh này thật là huyền ảo, lại pha chút liêu trai:

                        Thông chìm trong trắng sữa tinh mơ

                        Mây hay khói hay là ta hóa nước

                        Một biển trắng bồng bềnh không biết được

                        Em cô đơn chiếc buồm vắng nơi nào

                                                (Tam Đảo)

Và cũng thật lãng mạn,  đa tình khi đứng trước vẻ đẹp tinh khôi người thiếu nữ:

                        Em đứng chờ bàn tay nhỏ rưng rưng

                        Em thơm ngát cả một thời áo trắng

                        Em khúc hát ru chiều phẳng lặng

                        Những tao nôi anh bay bổng cuối trời

                                                (Áo trắng)

Vâng. Thiếu nữ là vẻ đẹp thanh xuân của một đời người mà biết bao thi sĩ đã cạn lời, nhưng không thể không tiếp tục  ngợi ca. Tác giả cũng vậy:

                        Em đi đến mắt cười nghiêng loáng ướt

                        Sự tràn trề trên khuôn ngực tròn căng […]

                        Em mơ màng phảng phất như mây

                        Không thể đón dừng lại được

                        Em thiếu nữ với rộng dài chân bước

                        Thả tinh khôi trong một cõi thiên đường

                                                (Thiếu nữ)               

Thi sĩ nào chẳng có một miền quê, nhưng với  nhà khoa học Thanh Hùng thì xa quê lâu, nên quê chỉ còn là hồn quê thơ ấu. Và quê để cho người thơ hoài niệm:

                        Anh mênh mang như dáng gió trăm bề

                        Em tím ngát trong chiều quê mây rối

                        Với con sóng nhấp nhô xanh nơi ấy

                        Cuối ngõ buồn thương phố vắng bàn chân

                                                ( Hồn quê)

Là người làm khoa học nên tác giả nhìn cuộc sống với với tính biện chứng của sự “Đối nghịch”, “Nghe và nghĩ” rồi “Hỏi và hỏi” rồi “Bất chợt” và “Ngộ thức”…( tên các bài thơ). Những bài thơ cho mẹ, cho  người vợ đã xa khuất, cho con trai, con gái, cho những người “đồng cảm” cho thấy cuộc sống giàu tình cảm, trách nhiệm, ân tình, độ lượng, sâu sắc của người làm khoa học nhân văn.

Cũng có thể thấy một vài thói quen nghề nghiệp thấp thoáng đâu đó trong mấy bài thơ : dòng chữ tiếng Đức ( bài Tạ lỗi và Chiều nghĩa địa), dòng chữ tiếng Nga đọc theo kiểu phiên âm ( bài Nặng lòng), dòng thơ có thuật ngữ chuyên môn của ngành Ngữ học (bài Em ngón tay). Tuy vậy, công bằng mà nói tập thơ có nhiều bài khá hay, thể hiện một năng lực cảm xúc và biểu đạt khá tinh tế của một người quen với kiểu tư duy khác.

            Tôi được biết GS.TS. Nguyễn Thanh Hùng đã định in tập thơ hơn chục năm về trước. Có lẽ chưa hài lòng với bản thảo nên mãi năm 2022 này tập thơ mới ra đời.

            Xin chúc mừng bạn đồng nghiệp có tập thơ hay, giàu chất thơ và giàu suy tưởng.

                              Hà Nội,  15 tháng 1 năm 2023