TIỂU LUẬN CỦA NGUYỄN NGỌC THIỆN

Một cuốn sách có giá trị khoa học và ý nghĩa

về lịch sử - văn hóa để đời

PGS.TS. Nguyễn Ngọc Thiện

Nguyên Tổng Biên tập Diễn đàn Văn nghệ Việt Nam

Nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận - Phê bình VHNT Trung ương

2024. Đó là cuốn Đỗ Ngọc Quán - người cộng sản trung kiên do nhà báo, nhà văn lão thành Diệu Ân chấp bút, nhà xuất bản Hồng Đức, quý 4 năm 2024.

- Sách ra đời nhân kỷ niệm đúng 100 năm ngày Thái Bình nhen nhóm tổ chức thanh niên cộng sản đầu tiên tại huyện Tiền Hải; kỷ niệm 99 năm cụ Đỗ Ngọc Quán người con của Thái Bình là một trong 7 đảng viên chính thức của tổ chức Đảng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập là Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội. Từ đó cho đến khi mất ở tuổi 91 (năm 1982), vị cách mạng tiền bối này đã hơn 30 năm công tác liên tục có những cống hiến xuất sắc vào sự nghiệp cách mạng của quê hương, đất nước.

Cụ Đỗ Ngọc Quán là một trong những tấm gương điển hình của người con quê hương Tiền Hải, yêu nước, căm thù giặc cướp nước mà đến với cách mạng, giác ngộ lý tưởng, tận tụy hoàn thành các công việc được Đảng giao phó, được bà con, đồng bào tin cậy, quý mến. Tấm gương trọn đời cống hiến vì nước vì dân của cụ rất xứng đáng được ngưỡng mộ để thêm phần trân quý, tự hào, bảo trọng.

Cuốn sách viết và in phát hành rất kịp thời của Diệu Ân đã đáp ứng yêu cầu nói trên.

- Đây là một cuốn sách được chuẩn bị kỹ càng, được biên soạn, chấp bút công phu với nhiều tâm huyết đáng ghi nhận.

Nhà báo, nhà văn Diệu Ân đã được một người cháu ngoại của cụ Quán (đồng chí Trần Quốc Vượng- nguyên Ủy viên Bộ Chính Trị, nguyên Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng) chọn mặt gửi vàng, nhờ cậy bà dành tâm sức và tay nghề thành thạo hơn 40 năm cầm bút để biên soạn cuốn sách gia đình kỳ vọng. Trong đời cầm bút viết về chân dung và sự nghiệp của các danh nhân lịch sử - văn hóa của đất nước (bà đã viết hơn 20 cuốn loại này), có lẽ đây là một trường hợp hiếm có vì nhân vật lịch sử đã là người quá cố, hoạt động cách mạng trong một thời kỳ dài ít được lịch sử ghi chép rành rõ. Nay để phục dựng lại dưới hình thức một truyện ký lịch sử danh nhân, tác giả Diệu Ân đã phải dày công khảo sát, nghiên cứu, đọc các tài liệu có liên quan, gặp gỡ nhiều người để phỏng vấn, ghi chép các ý kiến của họ về nhân vật lịch sử mình dụng bút viết.

1. - Cuốn sách là một cái duyên, là kết quả hội tụ, một tập đại thành, chung sức chung lòng từ nhiều nguồn, nhiều người mà thành. Nhà báo, nhà văn là người chắp nối, so sánh, chọn lọc, tổng hợp trên tinh thần tôn trọng tính khách quan và chân lý của lịch sử mà thể hiện trong một văn bản mới, có giá trị khoa học cao và ý nghĩa về lịch sử - văn hóa để đời.
2. a) Các nguồn tư liệu gốc, rất quan trọng và cơ bản sách dựa vào là:

-    Gia phả họ Đỗ qua 5 đời, viết bằng chữ Hán năm 1899 do cụ Tú Cư - thân phụ cụ Đỗ Ngọc Quán viết, được dịch ra tiếng Việt.

-    Sơ yếu lý lịch do cụ Đỗ Ngọc Quán viết, lưu trong hồ sơ của cơ quan tổ chức - cán bộ nhà nước.

-    Bản hồi ký do cụ Đỗ Ngọc Quán kể cho cháu nội ghi lại làm tư liệu cho gia đình lưu giữ chính thức.

1. b) Các bài báo, sách là công trình khoa học lịch sử đã xuất bản lưu hành trong toàn quốc, do: GS, nhà sử học danh tiếng Lê Văn Lan; Ban nghiên cứu lịch sử Đảng của các huyện địa phương Thái Bình và Trung ương viết… là những tư liệu nghiên cứu lịch sử rất quý để tham khảo.
2. c) Hồi ký của những người thân trong đại gia đình cụ Đỗ Ngọc Quán (các cháu nội, ngoại) và đồng nghiệp, lãnh đạo địa phương, tác giả sách viết, mở ra nhiều góc nhìn khác nhau về con người và sự nghiệp của cụ Quán.
3. d) Các tấm ảnh trong hồ sơ lưu về cụ Quán, ảnh chụp về những địa điểm, con người có liên quan được đề cập trong sách, minh họa những sự kiện lịch sử được nói đến.

- Cuốn sách được bố cục làm 4 phần mà 2 chương đầu viết theo lối biên niên, lần lượt ghi chép, kể về 27 sự kiện liên quan đến 2 giai đoạn chính trong cuộc đời hoạt động cách mạng của cụ: thời kỳ hoạt động bí mật; thời kỳ sau hòa bình lập lại.

Mỗi sự kiện chỉ viết gọn gàng trong vài ba trang, nhưng thuật lại rất sinh động, cụ thể, rõ ràng, chủ yếu cho thấy chân dung, tính cách và phẩm chất cách mạng tận trung, tận hiếu, vì nước, vì dân, phát huy truyền thống gia đình, quê hương của cụ Quán.

Hàng chục sự kiện với hàng trăm tên người, tên đất (cũ và mới), số liệu có liên quan, lần lượt hiện lên trên từng trang sách, đòi hỏi người đọc không thể đọc lướt qua, mà phải đọc cẩn thận, kỹ càng, lật đi lật lại từng trang, để tường minh về bức tranh của đời sống xã hội, diễn biến lịch sử, những con người đã can dự và làm nên lịch sử của một thời quá khứ đã qua, nay một đi không trở lại.

III. Tác giả Diệu Ân - một cây bút tài năng, có nghề, thành thạo nghiệp vụ cầm bút và có duyên kể chuyện đã hóa giải những trở ngại trong quá trình đọc sách đối với độc giả, khiến cuốn sách thu hút sự quan tâm của người đọc bền lòng đi theo tác giả từ trang đầu đến trang cuối sách.

- Đọc hết cuốn sách gọn gàng chỉ trong 228 trang in, độc giả sẽ hài lòng về dụng công của tác giả, và kiên nhẫn lần đọc theo trình tự bố cục sách. Qua sách, hiện lên lịch sử một thế kỷ đã qua của hiện thực đời sống đấu tranh cách mạng của đất nước, của một địa phương, với những con người có tên tuổi, danh tính cụ thể không lẫn lộn vào nhau, mà trong đó hiện lên những khuôn mặt ngời sáng, không thể nào quên: Một tập thể những vị lãnh tụ, chiến sĩ cách mạng, những đảng viên trung kiên một lòng một dạ vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước; một tập hợp khối quần chúng nhân dân được giác ngộ, đi theo Đảng, kiên quyết đấu tranh với chính quyền thực dân phong kiến tàn bạo, để mưu cầu cho đời sống và hạnh phúc xứng đáng của con người. Và nổi bật lên trên đó là hình tượng người con yêu nước của quê hương và dòng họ - người đảng viên ưu tú 91 năm tuổi đời, 56 năm tuổi đảng, một bậc tiền bối cách mạng lão thành: Đỗ Ngọc Quán.

Cụ xứng đáng được ghi tạc chân dung đẹp đẽ, cao quý của mình vào cuốn sách này, để lưu lại cho hậu duệ, hậu thế, đời đời không quên.

- Tôi thán phục lao động cầm bút của nhà báo, nhà văn Diệu Ân, chúc mừng nhiệt liệt thành công của cuốn sách - một pho kỷ niệm để đời, tri ân bậc tiền bối cách mạng khả kính Đỗ Ngọc Quán, niềm tự hào của quê hương, họ tộc, niềm trân trọng của độc giả cả nước.

1. Mạn phép góp ý với gia đình, dòng tộc họ Đỗ, và ngành hậu duệ con cháu chắt cụ Đỗ Ngọc Quán:

1) Làm tượng đồng chân dung kỷ niệm Cụ theo ảnh chụp lúc về già.

2) Tiếp tục sưu tầm, thu thập đầy đủ các tài liệu, hiện vật liên quan đến cuộc đời hoạt động vẻ vang của Cụ.

3) Làm nhà lưu niệm về cụ Đỗ Ngọc Quán - con trai thứ hai (con bà hai) của cụ Tú tài Đỗ Ngọc Cư - đời thứ 5 họ Đỗ thôn Trình Nhất, Trình Phổ (cũ) tỉnh Thái Bình, bởi cụ đã là danh nhân của địa phương.

4) Coi trọng việc giáo dục con cháu hậu duệ bảo trọng và phát huy truyền thống yêu nước, cách mạng, ham học, tự học suốt đời của các bậc tiền bối đã khai mở từ cụ Tú tài Đỗ Ngọc Cư.