TÔI MUỐN VẼ MỘT NÉT CHIẾN TRANH

TÔI MUỐN VẼ MỘT NÉT CHIẾN TRANH

          Bành Phương Lan

Ai đó vẽ chiến tranh bằng máu
Bằng tượng đài, bằng những tấm huân chương…
Tôi muốn thêm một nét vào bức tranh
Bằng những sợi tóc rơi trên gối…

Bằng hình ảnh chiếc cối xay lúa đêm đêm
xay mãi… vẫn chưa qua xuân thì
Bằng những chiếc gầu múc nước dội vào đêm,
đêm vẫn khát…

Có bao nhiêu người đàn bà trong làng tim đập rộn lên
khi bóng một bộ quân phục về đến đầu làng
Có ai thầm ghen tỵ với người đàn bà có chồng cụt chân chưa?

Tôi nhìn thấy chị tôi dẫu đau xót nhưng mắt rạng ngời khi anh ấy trở về thiếu một chân.
Chẳng ai phát huân chương cho những người phụ nữ buộc chặt thắt lưng…
Nhưng chiến thắng này có một phần của họ.

Tôi đã thấy cuốn sổ chép bài thơ Đợi anh về của Simonov được chị tôi giữ như báu vật
Rồi những người lính đã trở về, họ chiến thắng
“Chỉ vì không ai người/Biết như em chờ đợi”…

Nhưng… có những người lính không trở về
Tên của họ cộng vào những chiến công
Thịt xương họ cộng vào Tổ quốc…

Và… bao nhiêu tiết trinh, phẩm hạnh đã đi qua… thời đàn bà
Tôi nghiêng mình trước họ
Tôi muốn vẽ thêm bông hoa màu tím vào tượng đài chiến thắng.
***
Tôi cũng muốn dành cái nhìn vị tha cho người đàn bà đuối lòng
Ngày ấy… không ai tha thứ cho người trót… mang váy hứng trăng
Xin bao dung cho đứa trẻ mẹ nó tự sinh ra
Những đứa trẻ gọi người lính trong ảnh là bố
Hãy để nét vẽ màu xám này vào góc khuất của bức vẽ chiến tranh

Nhưng nét vẽ màu tím rạng ngời hay màu xám ảm đạm tôi cũng xin gửi cả vào Bảo tàng chiến tranh.
Bởi nó đều là một phần của cuộc chiến.

Lời bình của Vũ Nho

Tôi đã để ý đến bài thơ này ngay khi tác giả đăng ở trang cá nhân và trang Thi nhân Miền Cổ tích. Vì đây là bài thơ viết về chiến tranh với một góc nhìn riêng khác lạ.  Chiến tranh là tổn thất, là hi sinh, là thắng lợi phải trả giá. Người đời có thể cảm nhận ngay được điều đó với máu đổ, với tượng đài, với huân chương là những thứ đập ngay vào mắt nhìn. Thế nhưng chiến tranh còn có những mất mát, đau thương  khác, nhất là của những người phụ nữ vò võ  chờ chồng ngoài mặt trận, chồng trở về thương tật, hoặc vĩnh viễn không về. Mất mát ấy là những sợi tóc lặng thầm rơi trên gối, trong căn buồng riêng của người vợ.

            Không chỉ có thế. Không phải là máu đổ, cũng chẳng phải đạn lửa ngút trời, bom rơi cày nát đất. Người làm thơ muốn nói đến những vật rất hiền lành, rất bình thường trong đời sống, nhưng lại phản ánh nét dữ dội của chiến tranh. Nhà thơ vẽ

              Bằng hình ảnh chiếc cối xay lúa đêm đêm
                  xay mãi… vẫn chưa qua xuân thì
             Bằng những chiếc gầu múc nước dội vào đêm,
            đêm vẫn khát…

Vâng, để kìm nén  và dập tắt khát vọng ân ái đang ngùn ngụt như lửa cháy, những người phụ nữ xa chồng trong chiến tranh đã tìm đến cối xay, đã tìm đến nước dội trong đêm. Đó là một sự thật.

            Và khi có bóng dáng một người lính trở về, bao người phụ nữ đã hồi hộp, mừng rỡ rồi thất vọng khi đó không phải là người mình chờ đợi.

            Chỉ có người lính đánh nhau ngoài mặt trận mới được  tặng huân chương. Không ai thấy bất bình thường khi mà những người đàn bà chịu đựng, “buộc chặt thắt lưng” để chồng yên tâm làm nên chiến thắng nhưng không được tặng. Có thể họ biết bài “Đợi anh về” của nhà thơ Nga Ximonov như người chị, và cũng có thể nhiều người không biết nhưng vẫn thủy chung như nhất đợi chờ, kiên trì, bền bỉ đợi chờ.

            Chứng kiến sự chung thủy, đợi chờ của những người phụ nữ trong chiến tranh, nhà thơ muốn:

            vẽ thêm bông hoa màu tím vào tượng đài chiến thắng.

Bài thơ của tác giả có thể kết thúc ở đây cũng đủ hay. Nhưng tác giả muốn đẩy lên tận cùng mạch cảm xúc. Ấy là khi muốn vẽ thêm “nét vẽ màu xám”. Nét vẽ màu xám ấy không đẹp như bông hoa màu TÍM thủy chung, nhưng nó là một hiện thực của cuộc chiến. Đây không phải là tiết trinh, phẩm hạnh mà người viết đã nghiêng mình. Đây là những phút đuối lòng, lầm lỡ cần được cảm thông, độ lượng:

             không ai tha thứ cho người trót… mang váy hứng trăng
          Xin bao dung cho đứa trẻ mẹ nó tự sinh ra
           Những đứa trẻ gọi người lính trong ảnh là bố

Chỉ có trái tim phụ nữ đầy nhân hậu, bao dung mới thấu cảm với   những người phụ nữ lỡ lầm. Tôi nhớ đến thi sĩ Hồ Xuân Hương vừa được UNESCO vinh danh khi bà bênh vực chị em “ Không có nhưng mà có mới ngoan”.

             Như vậy, bên cạnh bông hoa, còn có nét màu xám, tuy không phải là màu chủ đạo.

            Nhưng rõ ràng  bức vẽ chiến tranh sẽ khiếm khuyết và không thực, nếu không có màu tím rạng ngời và màu xám ảm đạm kia.

            Đây là bài thơ hay. Nó xứng đáng được nhận giải nhất của ban Giám khảo ( Hội người yêu thơ Việt). Và tôi tin nó sẽ được xếp vào những bài thơ hay  nhất về chiến tranh, được tôn vinh trong bảo tàng của nhà văn cựu chiến binh Minh Chuyên.

                                                                  Hà Nội, 2022 - 2023