BÚT KÍ CỦA BÙI QUANG THANH

XANGSANE - CƠN CUỒNG NỘ THẾ KỶ
 Bút ký

1. Bão sẽ về từ hướng mũi Tiên Sa
Chiều ngày 30.9, tôi phóng xe sang bán đảo Sơn Trà,
dọc theo đường Ngô Quyền về mũi Tiên Sa. Theo dự báo,
bão số 6 sẽ thẳng hướng tây, tâm bão nằm trên vĩ độ 15,
nghĩa là Đà Nẵng sẽ có dịp tận hưởng khoảng lặng trong
“mắt bão”, nghĩa là mũi Tiên Sa sẽ là điểm đất liền đầu
tiên đón cơn cuồng nộ thế kỷ XXI. Gió đã mạnh lên cấp 5,
cấp 6. Đường ít người đi ra phía ấy, chỉ một số xe quân sự
biển đỏ chạy tới lui. Bên trái tôi, âu thuyền Thọ Quang đã
đặc kín tàu bè. Vũng biển của X50 Hải quân thường ngày
vẫn có nhiều tàu lớn vào sửa chữa hoặc chờ giao nhận giờ
đây chỉ có tàu cá, tàu hàng cỡ nhỏ. Các tàu lớn đã rời khỏi
đây để tránh va đập.
Anh Lê Hữu Cầu, trực ban trưởng của Xí nghiệp bốc
dỡ Tiên Sa thuộc Cảng Đà Nẵng dẫn tôi ra bãi hàng và
cầu cảng. Nhiều công nhân mặc quần áo mưa, mũ bảo
hộ nhựa đang chuyển bao cát lên mái kho. Cả 3 kho hàng
Tổng hợp (CFF) sát mép biển và 2 kho ICD tại bãi đã được
chằng chống tứ bề, mái được dằn kỹ bằng hàng trăm bao
cát; hàng hóa trong kho đã được tủ bạt che mưa. Trên 350

container thường ngày chồng cao 3 lớp được xếp hàng
thẳng băng giữa bãi, tất cả đã được hạ xuống nằm dưới
đất, nép sát vào nhau; 2 cổng trục 40 đến 50 tấn cao gần
30 m được chèn chống, “tăng đơ” bằng cáp níu về 4 phía.
Tất cả xe cần cẩu, dù lớn dù bé, dù cao dù thấp đều được
hạ cần nằm sát xuống đất đề phòng gió xô. Anh Cầu cho
biết, cảng Tiên Sa nằm ngay đầu mũi tây bắc của bán đảo
Sơn Trà có gần 1.000 mét bờ biển được xây bờ kè chắn
sóng. Biển ở đây rất sâu, sát bờ kè độ sâu đã đạt tới 11 m,
vì vậy đây sẽ nơi đối đầu trực tiếp với sự tàn phá của “con
voi dữ” Xangsane. Vốn có kinh nghiệm phòng và chống
bão, lãnh đạo đơn vị đã không hề chủ quan, cũng không
hề hoảng loạn. 100% quân số được huy động thường trực,
12 phương tiện tốt nhất: xe ô tô, cần cẩu, đầu kéo, máy xúc
đã đủ cơ số nhiên liệu; lương thực thực phẩm đủ đầy...
Quay về biển Mân Thái, Thọ Quang - vùng tiền tiêu
phía đông nam núi Sơn Trà, các ngư dân đã kéo hết thuyền
lên bãi, lên đà. Không một con tàu nào nép ở vũng này,
tất cả chuyển về mạn sông Hàn tránh sóng. Nhìn những
mái nhà dân, dù ở ngay mặt tiền của con đường lớn ven
biển nhưng lụp xụp và cũ kỹ, tôi không hình dung được
họ sẽ chống chọi với siêu bão ra sao. Cuối chiều, sóng đã
bắt đầu xõa bọt, réo rắt xô nhau lao thẳng vào vách núi
Bãi Bụt, vào bờ cát.
Tại Trung tâm tìm kiếm cứu nạn hàng hải khu vực
miền Trung, Trưởng phòng Tổng hợp Bùi Nguyên cho tôi
biết: đơn vị có 3 tàu cứu nạn, một cái đang sửa chữa lớn,
còn lại 2 tàu. Chiếc SAR 412 trực ngay bên sông Hàn. Con
tàu này có tầm hoạt động (đi - về) 500 hải lý, nghĩa là có
thể ứng cứu người ở cự ly 250 dặm biển. Một tàu nữa trực
tại Nha Trang. Cán bộ, thủy thủ cả 2 tàu đang sẵn sàng
chờ lệnh...

Không khí chiến đấu bao trùm thành phố: cảnh sơ tán
dân, di dời tàu thuyền, chống nhà, dằn mái... Bóng những
người dân, người lính chống bão lũ với tấm áo phao màu
lửa như cháy trong màn mưa và màn đêm đã rây đều.
2. Đà Nẵng đêm kinh khủng
Vậy là đêm nay, chắc chắn đêm nay bão số 6 sẽ vào.
Không ai còn hoài nghi điều đó. Các kênh đài truyền hình
đều đặn báo tin bão khẩn cấp. Hầu hết dân chúng đều
nhìn thấy “mắt bão” tròn vo, xanh lét trên màn hình đang
nhìn họ chăm chăm như dọa dẫm sẽ nuốt chửng tất cả
trên tuyến hành trình. Tôi liên tưởng đến một bài báo của
tờ báo nào đó sáng nay cũng dọa dẫm: không một công
trình nào trụ nổi? Vậy thì lo lắng mà làm gì. Tôi nạp lại
pin máy ảnh, máy điện thoại, máy ghi âm. Sẽ mất điện là
cái chắc. Chiều nay Phương Thảo - cô cán bộ văn phòng
đã kịp mua mấy cây nến thật to. Áo mưa, mũ bảo hiểm
cũng đã sẵn sàng, xăng đã đổ đầy bình xe máy... tôi như
một người lính đầy đủ súng đạn đang chờ giặc tới, chỉ
thiếu bộ áo phao.
0 giờ ngày 1.10: chỉ còn VTV3 là thức với tôi trong căn
phòng kín và chắc của trụ sở cơ quan đại diện miền Trung
(Báo Bảo vệ Pháp luật). Tiếng mưa rào rào ngoài cửa kính,
tiếng gió giật ầm ầm, u u từ các khe cửa gỗ. Tôi biết “lão
voi dữ” đã về. Tiếng thở của lão, dù đang cách 160 cây số
cũng đã rung chuyển không gian, vũ trụ. Tôi điện sang
hỏi Thượng tá Hải quân Bùi Quang Phú đang trực ở gần
cảng Tiên Sa, biết được gió đã giật cấp 10. Chập tối đến
giờ, nhiều cú điện thoại của cơ quan, bạn bè, người thân,
đồng nghiệp từ khắp nơi gọi về hỏi thăm tin bão. Lòng
tôi thấy ấm lại khi biết miền Trung không đơn lẻ trước
phong ba. Cả nước đang coi đây là tiền tuyến, bằng chứng
là những đồng chí lãnh đạo cao cấp bậc nhất Chính phủ

đang trực tiếp ở Bộ Chỉ huy tiền phương và bao nhiêu là
cố gắng của cả nước cho trận sống mái đêm nay.
Khoảng 2 giờ sáng ngày 1.10, điện tắt phụt. Trời đất
tối om, gió giật mưa gào ngày một dữ hơn. Cái cổng sắt
của cơ quan đổ đánh rầm... Không biết bao nhiêu gió, bao
nhiêu mưa, bao nhiêu ầm ĩ đã bay qua ngôi nhà tôi đang
ở. Khi trời mờ sáng, tôi trèo lên tầng tư ngôi nhà đang
xây dở để mục sở thị “Lão quái” Xangsane. Mấy anh em
thường trực chống bão của Viện Kiểm sát Phúc thẩm tại
Đà Nẵng cũng đã trèo lên đây. Cách chúng tôi không xa
là tòa nhà đang xây của Trung tâm tin học Đà Nẵng cao
24 tầng. Hàng trăm cái cửa như tổ tò vò chưa có cánh trở
thành lỗ hổng đen ngòm hút gió vào, phun mưa ra, rít lên
những âm thanh quái đản, kinh dị. Hầu hết cây cổ thụ
trên đường Lý Tự Trọng đã bị vặt cành, vặt lá, nhiều cây
bật gốc đổ chỏng chơ. Không gian mịt mờ mưa. Lá cây, rác
rưởi, tấm tôn, hộp xốp, thùng các tông... bay loạn xạ, xoáy
thành vòng. Có thể thấy được bọn gió chạy theo đường
trôn ốc, ma quái, nghịch ngợm, tàn ác. Chúng “ngốn”
những thứ trên đường di chuyển, tung lên, reo hò rồi nhả
ra cuồn cuộn. Những mái nhà ngói, nhà tôn bị bốc hết tấm
lợp trơ những sườn gỗ và từ đó, mọi thứ bay được cứ tuôn
ra. Những tấm tôn sắc lẹm như lưỡi dao bào chém vèo vèo
trong không gian, có tấm bị xé nhỏ thành sợi, vặn vẹo trên
cành cây, trên dây điện, cột đèn. Cách một quãng dăm
chục mét, lưới visat (VSAT) của Bưu điện Lý Tự Trọng bị
giật đứt dây neo, bị xé toạc phần dưới quay như chong
chóng; mái nhà rất cao của Tòa án nhân dân thành phố
Đà Nẵng bị bốc lên, hạ xuống như đang nằm trên nhịp
thở của một con... voi. Cả khu vực xung quanh tôi, tiếng
cửa kính đổ vỡ rào rào, mảnh vung loạn xạ. Ngôi nhà cấp
4 đối diện mái tôn bị bốc hết, năm sáu người cả đàn ông,

đàn bà, trẻ con nép vào nhau run rẩy bên bức tường phía
trước. Ở đó có một cái góc được hợp lại bởi tường dọc
tường ngang. Sau lưng họ chỗ bức tường che khuất là 2
cây hoa sữa cổ thụ đang quằn quại trong gió bão có thể
bị nhổ phăng hay bẻ gẫy bất cứ lúc nào. Tôi phải gào lên,
mấy anh lái xe, thường trực của Viện Phúc thẩm 2 cũng
gào lên báo cho họ biết nguy hiểm và tìm cách mở cổng
đưa họ sang chỗ chúng tôi. Trong tay một người đàn ông
là đứa bé chưa đầy năm, ướt mèm, tím tái vì lạnh.
Tôi quay về phòng, nai nịt bằng áo mưa, mũ xe máy,
mặc thêm tấm áo choàng mưa bên ngoài túi máy ảnh, chọn
đôi dép vừa chắc vừa dễ cởi bỏ đề phòng có sẩy chân thì
còn kịp gỡ dép vì như vậy chắc sẽ... lâu chìm hơn. Có điện
thoại, Toàn Vũ báo Công lý kêu cứu: “Anh sang cơ quan
em giúp anh Hà. Bên ấy cửa đã bị đánh vỡ rồi”. Điện cho
Hoàng Hà, tiếng hắn mừng rỡ: “Anh sang với em nhé”.
Tôi lội dọc đường Lý Tự Trọng ra Bạch Đằng, cũng không
phải vì hắn cô đơn cố thủ trong nhà mà vì muốn ghi hình
ảnh gió bão trên sông Hàn, vả lại có hắn đi cùng đỡ cô
đơn. Nước sông Hàn dâng lên, tràn qua Bạch Đằng làm
ngập đến góc Trần Phú. Cây cối trên đường Trần Phú gãy
đổ ngổn ngang gần như không thể len chân đi bộ được.
Cổng Tòa Phúc thẩm tối cao ở Bạch Đằng khóa trong,
tôi hét mấy lần mới thấy cái đầu của nhà báo Hà lập lò
ở cánh cửa sắt vừa hé, trông như đầu con chuột ló khỏi
hang quan sát. Hà nói gì đó, ngược gió bão tôi không nghe
nhưng qua điệu bộ và tay hắn chỉ, tôi biết hắn bảo tôi quay
lại đường Trần Phú mà vào. Tôi vừa hét vừa chỉ cho hắn
cùng sang khách sạn Sông Hàn chụp ảnh. Cái khách sạn
ngày trước đông đúc là thế, giờ chỉ còn 1 chú bảo vệ ngẩn
ngơ giữa bao đổ nát. Toàn bộ cửa kính bị xô đổ, cả những
bức tượng bằng đá Non Nước đang trưng bày ở đây, có
cái cao gần 2 mét, đổ vỡ lăn lóc. Một du khách người Ý tò

mò đứng trên cầu thang ngó xuống, thấy tôi liền gật đầu
chào. Anh ta tên là Toni, vừa đến Đà Nẵng mấy ngày. Bập
bõm mấy câu tiếng Việt, anh cứ xuýt xoa: “Kinh khủng
quá! Tuyệt vời quá”. Tôi chẳng hiểu ý anh chàng khen cái
gì tuyệt vời. Chẳng lẽ tôi đến với anh ta đúng lúc anh ấy
cô đơn và sợ hãi. Tôi hỏi anh đã bao giờ gặp cảnh tương
tự thế này chưa? Toni xua tay: “No! No!...”.
Tôi và Hoàng Hà men theo đường Bạch Đằng đến số 2
Trần Quý Cáp hy vọng nắm tình hình qua báo Nhân Dân.
Phòng trực tòa báo Đảng cũng tan hoang rồi: mảnh kính
tung tóe, vách ngăn đổ chỏng chơ. Khai, lái xe của báo
Nhân Dân cho biết các phóng viên đi vắng cả, điện thoại
mất liên lạc, mái nhà bị tốc hết rồi.
13 giờ, Hà Nội điện vào: Đà Nẵng có 2 người chết, 70
người bị thương; tàu Hải quân cứu được 30 tàu dân bị bão
cuốn. Chưa bắt liên lạc được với Hội An và các đảo Cù
lao Chàm, Lý Sơn... Thế có buồn không? Mình ở ngay tâm
bão mà mù tịt thông tin, thật là bẽ bàng. Tôi rủ Hà quay
về lấy xe máy, lách qua cây đổ và các vật cản đi quanh
thành phố.
3. Không phải tất cả đều do trời!
Phải nói rằng, lực lượng bảo đảm giao thông ở Đà
Nẵng trong bão Xangsane làm việc quá tốt. Ngay trong
bão tố, ầm ầm cây đổ tôn bay, các đường phố Bạch Đằng,
Quang Trung... đã có mặt họ. Áo mưa trùm kín người,
không phù hiệu biển tên, họ lặng lẽ chặt, cưa, lôi, kéo tất
cả các vật cản ra 2 phía mở đường cho người và phương
tiện ứng cứu bão lũ. Tôi đùa với một công nhân trong số
họ: “Các ông giải quyết hiện trường nhanh quá làm tôi
không ghi được hình”. “Nhà báo ơi! Đổ nát nhiều quá làm
sao cho xuể đây?”.
Tan hoang! Đúng là tan hoang quá. Thiệt hại lớn nhất,
và có lẽ còn lâu mới khắc phục là cây xanh. Những phố

phường xanh rợp bóng cây đại thụ sẽ còn rất lâu mới có
lại được. Tôi để ý thấy loài phượng, loài sữa tuy giòn cành
nhưng đó lại là lợi thế. Cành gẫy sớm đã giúp cho cây đỡ
bị gió xô bật gốc. Trái lại các loài xà cừ, bàng, cành lá rậm
rì, dẻo dai mà rễ lại nông choèn, vì thế gió xô là ngã chỏng
chơ. Tại công viên 29/3, quang cảnh thật là nẫu lòng khi
hàng trăm cây đại thụ thi nhau gục ngã. Bên dưới những
xác cây đại thụ là những vườn cây cảnh, hoa các loại từng
là niềm kiêu hãnh của chợ hoa thành phố bị vầy vò tan nát.
Chiếc tàu đánh bắt xa bờ cỡ lớn bị nhấn chìm trên sông
Hàn; Nhà sách Đà Nẵng, Đại lý Yamaha... không còn hình
thù của một công sở. Hầu như tất cả các nhà bằng mái tôn,
mái ngói đều bị hư hỏng. Các nơi trọng điểm như Hòa
Minh (Liên Chiểu); Mân Thái, Thọ Quang (Sơn Trà)... bị
tổn thất nặng nề về nhà cửa và rất nhiều người bị thương
do bão. Chúng tôi thực sự đau xót trước cái chết thương
tâm của em học sinh lớp 11 Lê Đức Phước Tựu. Nhà Tựu
ở trong kiệt 14 Hoàng Diệu (quận Hải Châu). Em sống
cùng mẹ và bà ngoại, gia đình là hộ thuộc diện nghèo.
Lúc 8 giờ 30 phút sáng, khi cơn bão gầm rú cực mạnh,
cái cần cẩu cao ngồng của đơn vị xây dựng đang thi công
nhà cao tầng cho Hoàng Anh Gia Lai ở góc đường Hoàng
Diệu và Nguyễn Văn Linh bị gãy ngang đổ ập xuống khu
dân cư ở kiệt 14 làm sập một lúc 3 căn hộ trong đó có nhà
em. Tựu bị đập nát đầu chết ngay tại chỗ. Bà ngoại, mẹ
và dì ruột em cùng một người hàng xóm bị thương nặng
đang đi cấp cứu ở bệnh viện. Gặp các nhà báo, người dân
ở khu phố này ai cũng thương xót em và trách móc hành
vi thiếu trách nhiệm của những người phụ trách thi công
công trình Hoàng Anh Gia Lai. 14 giờ 20 phút, khi chúng
tôi sang chỗ em Tựu nằm chờ được mai táng cách đó vài
chục mét, chị và anh họ Tựu vừa bê về một phần đầu và

mặt của em bị cần cẩu đập nát vừa tìm được. Cả hai khóc
nức nở, họ cho chúng tôi biết từ sáng tới giờ chưa hề có
ai bên chủ phương tiện sang thăm nom. Lẽ ra các ông
chủ công trường này phải biết hạ cẩu xuống tránh bão
chứ sao lại liều lĩnh và vô trách nhiệm đến vậy? Sao họ
không sang cảng Tiên Sa mà học các đồng nghiệp bên
đó? Hơn 6 tiếng đồng hồ rồi em Tựu nằm đó mà chưa có
được một nén nhang, còn cả nhà em đang cấp cứu trong
bệnh viện nữa?
Trên đường Phạm Văn Đồng, nhà cửa còn thưa thớt
nên sức tàn phá có vẻ ít hơn. Tuy nhiên hầu hết các cây
đèn cao áp ở đây đều ngã rạp, không phải gió quật gãy
mà bị xô “bật rễ”. Những cây đèn quá đẹp đẽ và chắc
chắn với các cụm bóng đắt tiền được chưng ở con đường
ra bãi tắm chưa lâu, trên đầu cũng treo rất gọn nhẹ, vậy
mà cứ chỏng vó cả lên. Nhìn kỹ dưới chân cột, chúng tôi
giật mình vì các trụ đế bê tông quá bé nhỏ và mảnh mai,
Hoàng Hà đo được mỗi cột có kích thước 50 x 70 x 25 cm
được đổ bằng xi măng và cuội, mà hình như xi măng thì
quá ít nên không đủ độ bền vững trước sức gió. Hóa ra
không phải mọi tổn thất đều do bão gây ra. Trong trường
hợp này, bão Xangsane chỉ góp phần làm cho bản chất
công trình làm ẩu, thiếu trách nhiệm sớm tòi ra ánh sáng.
Qua thông tin dù chưa chính xác lắm mà chúng tôi
nhận được, dù tổn thất là không tránh khỏi nhưng trước
một cơn đại cuồng phong chưa từng có như bão Xangsane,
chúng ta đã hạn chế tối thiểu sự tàn phá của nó và khẳng
định rằng: nếu không chủ quan, biết đoàn kết, chủ động
và có trách nhiệm thì chẳng có gì chúng ta chịu bó tay hết
cả. Từ bão Chan Chu đến Xangsane, mới chỉ có 6 trận.
Mùa bão này hẳn còn nhiều thách thức. Mong rằng chúng
ta không gặp lại “Lão quái đông phong”.
Đà Nẵng, 02.10.2006