CHÙM THƠ RASUL GAMZATOV

 THÁI XUÂN NGUYÊN  chọn dịch

ĐÔI NÉT VỀ TÁC GIẢ RASUL GAMZATOV

          Nhà thơ  Rasul Gamzatovich Gamzatov (Расул Гамзатович Гамзатов), người dân tộc thiểu số Avar, nước Cộng hoà tự trị Đaghextan, thuộc Liên bang Nga. Ông sinh ngày 8/9/1923 tại Làng Cada, Quận Khunzakhsky, Dagestan, mất ngày 3/11/2003 tại Moscow. Cha của ông cũng là một nhà thơ nổi tiếng của Daghestan. Ông làm thơ từ khi 11 tuổi và được nhận giải thưởng Stalin vào năm 29 tuổi. Từng là giáo viên và từng theo học tại trường Viết văn Gorki khoá 1945 - 1950. Bắt đầu in thơ của mình từ năm 1937. Tập thơ đầu tay của ông ra đời năm 1943.
          Ông được tặng danh hiệu nhà thơ nhân dân Liên Xô (1959), Nhà hoạt động xã hội, Anh hùng Lao động xã hội chủ nghĩa Liên Xô (1974). Năm 1963 Raxun Gamzatốp đoạt Giải thưởng Lênin về văn học, với tập thơ Những ngôi sao trên cao. Bạn đọc Nga say mê phong cách thơ độc đáo của Raxun Gamzatốp, phản ánh mảng hiện thực miền núi Đaghextan với một loạt tập thơ và trường ca đặc sắc: Mảnh đất của tôi, Tổ quốc của người sơn cước, Trái tim tôi trên núi, Bên bếp lửa, Và trò chuyện cùng sao, Chuỗi hạt tháng năm, , Cô sơn nữ, Cái giá cuối cùng, Trò truyện với người cha, Hãy phán xét tôi theo đạo luật của tình yêu, Hãy bảo vệ các bà mẹ, Hòn đảo của phụ nữ… Đặc biệt là hai tập văn xuôi trữ tình Đaghextan của tôi (đã được dịch sang tiếng Việt) càng thể hiện rực rỡ phong cách sáng tác độc đáo của ông.

          Nét nổi bật nhất trong phong cách thơ Raxun Gamzatốp là sự giản dị giàu chất dân gian, nhưng thấm đượm một trí tuệ thâm trầm, sâu sắc, đôi lúc có pha chút hóm hỉnh rất giàu chất dân dã của miền Đaghextan xứ núi. Nó thể hiện thành công tâm hồn mộc mạc, đôn hậu, giàu nghĩa khí của người miền núi quê ông, cùng những giá trị thăm thẳm của lịch sử và chiều sâu văn hoá của miền Đaghextan xa xôi mà gần gũi với chúng ta.

1.ЕСЛИ В МИРЕ ТЫСЯЧА МУЖЧИН

Если в мире тысяча мужчин

Снарядить к тебе готовы сватов,

Знай, что в этой тысяче мужчин

Нахожусь и я – Расул Гамзатов.

Если пленены тобой давно

Сто мужчин, чья кровь несется с гулом,

Разглядеть меж них не мудрено

Горца, нареченного Расулом.

Если десять влюблены в тебя

Истинных мужей, огня не спрятав,

Среди них, ликуя и скорбя,

Нахожусь и я – Расул Гамзатов.

Если без ума всего один

От тебя, не склонная к посулам,

Знай, что это – с облачных вершин

Горец, именуемый Расулом.

Если не влюблен в тебя никто

И грустней ты сумрачных закатов,

Значит, на базальтовом плато

Погребен в горах Расул Гамзатов.

.....

Dịch nghĩa:

NẾU NHƯ CÓ MỘT NGÀN NGƯỜI YÊU EM

Nếu có một ngàn người đàn ông trên thế giới

Được cử đến sẵn sàng làm mối cho em,

Em hãy biết rằng trong số một ngàn người ấy

Cũng có mặt anh – Rasul Gamzatốv.

Nếu từ lâu rồi họ bị em quyến rũ

Một trăm người đàn ông máu chảy sục sôi

Sẽ không khó khăn gì để nhận ra trong số họ

Có người nói ngôn ngữ thổ dân là Rasul.

Nếu chỉ có mười người tha thiết yêu em,

Những người chân thành, không giấu ngọn lửa tình yêu

Giữa những người mừng vui và đau khổ vì em,

Cũng sẽ có anh – Rasul Gamzatốv này ở đó.

Nếu chỉ còn có một kẻ điên rồ

Không thất hứa với em

Em hãy biết một điều rằng, người đến từ đỉnh những tầng mây ấy

Là một chàng thổ dân tên gọi Rasul.

Nếu như chẳng còn một ai yêu em nữa,

Và em còn buồn hơn những buổi hoàng hôn ảm đạm.

Có nghĩa là, nơi cao nguyên đất đỏ bazan,

Người ta đã mai táng Rasul Gamzatốv trên núi rồi.

Dịch thơ:

NẾU NHƯ CÓ NGÀN NGƯỜI YÊU EM

Nếu như có ngàn người trên thế giới

Luôn sẵn sàng mai mối để cưới em,

Em hãy nhớ, trong một ngàn người ấy

Cũng có anh – Gamzatốv Rasul.

Nếu một trăm người máu nóng trào tim

Đã từ lâu bị em làm mê đắm,

Trong số ấy, chẳng khó gì để nhận

Chàng Rasul nói đặc giọng thổ dân.

Nếu chỉ mười người tha thiết yêu em

Rất chân thành, lửa tình không giấu giếm.

Giữa những người khổ đau và sung sướng,

Cũng sẽ có anh – Gamzatốv Rasul.

Nếu chỉ còn có một kẻ rồ điên

Nhưng với em chẳng bao giờ lỗi hẹn.

Hãy nhớ, người này từ tầng mây xa đến

Là chàng thổ dân Gamzatốv anh đây.

Nếu chẳng còn ai yêu em mai này

Em buồn nản hơn hoàng hôn u ám.

Thì có nghĩa nơi cao nguyên ảm đạm,

Người ta an táng rồi Gamzatốv Rasul./.

2. ЖУРАВЛИ

Мне кажется порою, что солдаты,

С кровавых не пришедшие полей,

Не в землю эту полегли когда-то,

А превратились в белых журавлей.

Они до сей поры с времен тех дальних

Летят и подают нам голоса.

Не потому ль так часто и печально

Мы замолкаем, глядя в небеса?

Сегодня, предвечернею порою,

Я вижу, как в тумане журавли

Летят своим определенным строем,

Как по полям людьми они брели.

Они летят, свершают путь свой длинный

И выкликают чьи-то имена.

Не потому ли с кличем журавлиным

От века речь аварская сходна?

Летит, летит по небу клин усталый

Летит в тумане на исходе дня,

И в том строю есть промежуток малый

Быть может, это место для меня!

Настанет день, и с журавлиной стаей

Я поплыву в такой же сизой мгле,

Из-под небес по-птичьи окликая

Всех вас, кого оставил на земле

(Dagestan, 1968)

Dịch nghĩa:

ĐÀN SẾU

Đôi khi tôi nghĩ rằng, có những người lính

Họ đã không trở về từ mặt trận đẫm máu,

Vào một lúc nào đó họ không nằm trên mảnh đất này,

Mà biến thành những con sếu trắng.

Từ ngày đó đến bây giờ

Chúng vẫn bay và phát tiếng kêu cho chúng ta nghe.

Có phải vì thế mà chúng ta thường thấy buồn nao lòng

Khi chúng ta im lặng ngước nhìn bầu trời chăng?

Hôm nay, trong buổi chiều tà

Tôi thấy như có đàn sếu trong màn sương mù

Đang bay theo đội hình xác định,

Như những con người đang lê bước trên chiến trận.

Đàn sếu bay trên những chặng đường dài

Và gọi những tên ai đó.

Có phải chăng, tiếng sếu kêu

Giống tiếng Avar tự ngàn xưa?

Sếu bay theo hình mũi tên mệt mỏi trên bầu trời

Bay trong sương mù lúc cuối ngày,

Và trong đội hình đó có một khoảng trống nhỏ nhoi

Có thể là, chỗ ấy dành cho tôi!

Sẽ có ngày, tôi cùng đàn sếu

Bơi trong màn sương xám ấy.

Bằng tiếng sếu dưới vòm trời tôi sẽ gọi

Tất cả các bạn, những người còn lại trên trái đất này.

Dịch thơ:

2. ĐÀN SẾU

Ta từng nghĩ, có những người lính trận

Từ chiến trường đẫm máu đã không về,

Không nằm lại mảnh đất đầy lửa khói

Mà hóa thành đàn sếu trắng bay đi.

Từ độ ấy đến bây giờ vẫn thế,

Chúng bay qua và cất tiếng gọi người,

Có phải vậy chăng mà lòng ta se sắt

Mỗi khi lặng im ngước mắt nhìn trời?

Và hôm nay, khi chiều tà rủ bóng

Ta lại nhìn thấy sếu giữa mù sương

Bay mải miết theo đội hình đã định

Như người lính xưa bước giữa chiến trường.

Sếu vẫn bay trên chặng đường bất tận

Cứ gọi hoài tên ai đó thiết tha,

Có phải chăng sếu kêu hay tiếng vọng

Tự ngàn đời như giọng xứ A-var ?

Theo hình mũi tên đàn sếu bay mỏi mệt

Trong màn sương mù lúc bóng chiều sa,

Giữa đội hình vẫn còn dư một chỗ,

Có lẽ là, nơi ấy để dành ta!

Rồi có ngày ta với đàn sếu trắng,

Trong màn sương màu xám lạnh cùng bơi,

Bằng tiếng sếu dưới vòm trời ta gọi

Tất cả những ai còn lại trên đời!