CA KHÚC \"QUÊ EM XUÂN ĐÀI\"

Cầm Sơn
 
CA KHÚC QUÊ EM XUÂN ĐÀI
 
   Một lần tôi về quê vợ xã Xuân Đài huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ, cũng chỉ là tình cờ gặp nhau tại một quán ăn sáng, Phùng Trọng Luận - chủ tịch xã Xuân Đài  nói với tôi là xã cần có một ca khúc viết về Quê hương Xuân Đài. Thật là gãi đúng chỗ ngứa, việc này đối với tôi không khó vì trong nhóm bạn bè văn nghệ sĩ với tôi có khá nhiều nhạc sĩ thân quen. Tôi nhận lời sẽ giúp xã nhiệt tình với tư cách là con rể của quê hương.
   Phùng Trọng Luận cử cán bộ mang đến cho tôi một cuốn “Lịch sử Đảng bộ xã Xuân Đài”. Để viết một bài bút ký hay một tập tiểu thuyết thì phải nghiên cứu kỹ chứ để làm ca khúc thì không thể bê nguyên si những sự kiện của xã vào ca khúc được mà điều cốt yếu là cảm xúc của nghệ sĩ sáng tác mới quan trọng. Vì vậy việc đọc cuốn sách cũng chỉ là để tham khảo, tìm hiểu để lấy cảm xúc.
   Tôi nghĩ đến ông anh – Nhạc sĩ Trịnh Hùng Khanh, bèn nhấc máy gọi nhờ ông phổ nhạc cho bài hát không quên nhấn mạnh đây là quê vợ em để nhạc sĩ quan tâm và được lão nhạc sĩ vui vẻ nhận lời.
 Tôi gửi ông phần lời ca tôi viết để ông xem, cân nhắc giai điệu cho ca khúc. Ở đây, Tôi không có ý định làm thơ và tôi cũng không coi nó là một bài thơ mà chỉ chú tâm về âm điệu, tiết tấu của từ ngữ để làm sao cho khi đọc lên nó đã có nhạc ở bên trong nhằm tạo điều kiện dễ dàng hơn cho nhạc sĩ khi phổ nhạc.
 

   Lúc ngồi trước máy tính để viết lời cho ca khúc này, tôi nhớ lại những ngày đầu cách đây vài chục năm khi đi theo người yêu mà bây giờ là bà hai đứa cháu nội, hai đứa cháu ngoại của tôi lên đất Xuân Đài. Bấy giờ cũng đã có đường rồi nhưng là đường đất, mùa nắng thì không sao chứ vào mùa mưa thì đường giống như thửa ruộng đang vào vụ cấy. Đặc biệt chỗ đỉnh dốc Hang Gió nơi giáp ranh giữa xã Xuân Đài với xã Minh Đài có một mạch nước quanh năm chảy từ sườn đồi ra mặt đường. Chỗ này khi đi qua thì phải xách dép, sắn quần cao quá đầu gối rồi vác xe đạp lên vai lội qua. Nhưng bây giờ thì khác xa rồi, đường được mở rộng, hạ cấp dốc, dải nhựa bê tông asphalt, xe chạy mát máy vọt qua đỉnh dốc Hang Gió là sang đất Xuân Đài.
Anh hãy qua Hang Gió
về quê em Xuân Đài
  Khi xe chạy trên đất Minh Đài, bạn nhìn thấy hai bên đường là những vạt đồi chè và nhà cửa, bạn cũng có thể phóng tầm mắt nhìn xa xa một chút mới là những đồi rừng xanh lam. Còn khi xe đã bon sang đất Xuân Đài thì bạn sẽ  thấy rừng ở ngay sát hai bên đường, chỉ có rừng và rừng, xe của bạn sẽ chạy giữa ngàn xanh và mây mù trắng đục.
Suối quanh co chảy dài
rừng lại rừng tít tắp
núi thì cao mây thấp
đường uốn lượn nhấp nhô
  Về đến nơi cần đến vào khoảng thời gian bữa cơm trưa. Sau màn chào hỏi, chủ khách sẽ ngồi vào dùng bữa xung quanh một mâm cỗ bày trên lá chuối. Thức ăn thì có nhiều nhưng mâm cơm đãi khách của xứ Mường Tằn này không thể thiếu Măng chua, xôi ngũ sắc, rêu đá suối Thang... là món ăn đặc trưng của của người Mường bản xứ. Trong đó có những món ăn nơi khác không có như rêu đá suối Thang. Rêu đá dưới suối thì suối nào ở rừng cũng có nhưng bây giờ các con suối không còn giữ được sự trong lành nữa nên rêu bị ô nhiễm, bị nhớt không ăn được. Duy chỉ có con suối Thang nước chảy ra từ lòng núi xóm Cón trong Vườn Quốc gia Xuân Sơn là còn trong lành và rêu đá ở đây đã từng có câu trong dân gian vùng Mường Tằn ca ngợi là: “Ăn rêu đá suối Thang/ hơn cá ngang sông Bứa”. Ngoài ra rượu ngô cũng là một loại đặc sản, rượu ngô được nấu bằng men lá, uống thấy nhẹ nhàng, ngọt mát, không bị sốc gắt, không bị đau đầu. Có vui uống hơi nhiều thì nó cũng chỉ làm ta lâng lâng, ngất ngây một chút để rồi chìm vào giấc ngủ nhẹ êm.
Mời anh bát rượu ngô
ngồi quanh mâm cỗ lá
có măng chua nấu cá
có rêu đá suối Thang...
 Buổi chiếu, chủ nhà sẽ đưa bạn đi thăm xóm thôn, làng bản, đồng ruộng, sông suối của vùng đất trung dũng kiên cường đã từng được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân trong thời kỳ chống Pháp. Bạn sẽ được thấy những cọn nước nhẫn nại cùng thời gian kẽo kẹt quay kéo nước từ suối lên đồng. Bạn sẽ được leo lên chín bậc thang  thăm các nhà sàn để hiểu thêm câu ngạn ngữ của người Mường: “Cơm đồ, nhà gác, nước vác, lợn thui”. Bây giờ đời sống được nâng cao, không còn cảnh vác ống nước nữa mà nước đã được tự chảy về các bể chứa của từng nhà. Nhưng còn cơm đồ thì vẫn là một nét văn hóa không bị mất đi, chiếc ninh xôi vẫn được đặt trên bếp suốt cả ngày. Bạn sẽ được thấy hàng đàn trâu đen đặc dưới cánh đồng sau vụ gặt hoặc sẽ gặp chúng đi trên đường về bản với những chiếc mõ treo ở cổ lúc lắc khua vang hòa với nhịp cháy đâm đuống rộn rã bản làng...
Mời anh thăm xóm làng
mõ trâu khua ròn bản
khói lam chiều bình thản
trên mảnh đất anh hùng
 Đêm về, thanh niên xóm bản tụ tập ngoài một bãi đất trống. Hôm nay tiếp khách quý sẽ có đốt lửa. Lửa đối với người miền núi là thần, là thánh, là bạn. Chính vì vậy mà cái bếp lửa trên ngôi nhà sàn của người Mường cháy quanh năm ngày tháng không bao giờ tắt. Khi đống lửa được đốt lên, bạn sẽ được nắm tay những cô gái, những chàng trai người Mường nhảy quanh đống lửa cùng hát vang những câu hát giang, hát ví và những bài ca đi cùng năm tháng...Biết đâu đấy, bạn sẽ bắt gặp một ánh mắt long lanh như có nước của một bạn gái nào đó giống như tôi... để rồi bị lạc về xứ sở này tính đến giờ đã mấy chục năm...
Đêm lửa trại bập bùng
ai trao ai vòng bạc?
để đi đâu cũng lạc
về quê em – Mường Tằn.

  Mười ngày sau, nhạc sĩ Trịnh Hùng Khanh điện cho tôi là ông đã được phổ nhạc hoàn chỉnh. Lúc ấy tôi đang ở Xuân Đài nên gọi ngay cho chủ tịch Phùng Trọng Luận. Luận không nhấc máy nhưng sáng hôm sau ông gọi lại cho tôi. Tôi thông báo là bản nhạc đã được nhạc sĩ làm xong. Lãnh đạo xã định đưa xe ra đón nhạc sĩ Trịnh Hùng Khanh nhưng tôi bảo không cần cách rách đến thế, để tôi gọi cho nhạc sĩ thuê xe ngoài Việt Trì đưa ông vào. Nhưng nhạc sĩ Trịnh Hùng Khanh nói các con ông đưa các cháu đi thi Đại học dưới Hà Nội vắng nên ông không vào được. Vậy là lãnh đạo xã quyết định đánh xe ra nhà ông. Chủ tịch Phùng Trọng Luận bận tiếp khác giám đốc công ty Lâm nghiệp Xuân Đài vì đã có hẹn làm việc. Bí thư Hà Trần Hậu cùng Trưởng Ban Văn hóa xã và một cán bộ Văn phòng đến đón tôi ra nhà nhạc sĩ Trịnh Hùng Khanh để lấy bản nhạc và nghe ông hát giới thiệu cho anh em hình dung được giai điệu của ca khúc. Việc phối âm, phối khí và thuê ca sĩ trình bày để thu âm sẽ là công đoạn tiếp theo, tính sau.
  Xin giới thiệu ca khúc  “Quê em Xuân Đài”  thông qua đoạn video ghi hình ảnh vừa đệm đàn vừa hát của chính tác giả sáng tác – Nhạc sĩ Trịnh Hùng Khanh.
                                                                                        C.S