MÙA XUÂN...

 Bùi Minh Trí

MÙA XUÂN VỚI THƠ VÀ TÌNH YÊU

(Tản văn)

         Một năm khởi đầu bằng mùa xuân, đời người khởi đầu bằng tuổi trẻ. Tuổi trẻ thường được thay bằng một khái niệm đầy chất thơ - tuổi xuân. Mùa xuân gắn với tuổi trẻ với thơ và  tình yêu...là điều tự nhiên.

        Thơ về mùa xuân và tình yêu là một đề tài rất lớn, muôn sắc màu và sôi nổi.     

    - Mùa xuân với thơ.

     Mùa xuân được ví như một nàng công chúa xinh đẹp mà Thượng Đế đã ban cho nhân loại. Xuân mang theo một làn gió dịu dàng, lãng mạn đến mỗi chúng ta, xuân với cây cối nảy lộc đơm chồi, muôn hoa đua nở với bao sắc hương. Khi chim én báo hiệu xuân về, trên đất nước ta có sắc hồng của hoa đào, sắc vàng của hoa mai, nồng nàn của hương quất.

      Sau 30 năm đi tìm đường cứu nước, Bác Hồ trở về  Tổ quốc, lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Hình ảnh Chiến khu Việt Bắc in đậm trong thơ của Bác, đặc biệt là thơ về mùa xuân diễn tả cảnh đẹp của núi rừng và tâm hồn người chiến sĩ cách mạng. “Nguyên tiêu” là bài thơ xuân, thơ trăng hay nhất của Bác Hồ. Không phải ngẫu nhiên mà năm 2003, Hội nhà văn Việt Nam đã đề nghị lấy ngày rằm tháng giêng, cách đó 55 năm, tức là năm 1948, ở chiến khu Việt Bắc, nhà thơ Hồ Chí Minh đã sáng tác bài thơ “Nguyên tiêu”, làm Ngày thơ Việt Nam. “Nguyên tiêu” là bài thơ tiêu biểu mang phong cách thơ Hồ Chí Minh lấp lánh ánh thép và ngời sáng chất tình; hài hòa giữa tính thi sĩ và chiến sĩ. Bài thơ này đã được nhà thơ Xuân Thủy dịch rất hay, nhưng theo thể lục bát. Một số người đã thử dịch theo thể thất ngôn tứ tuyệt

   Bài thơ Nguyên tiêu của Hồ Chủ tịch đã trở thành một tuyên ngôn của thi ca dân tộc Việt, còn sống mãi với thi ca mùa xuân Việt Nam.

   Những hình ảnh xuân non xanh mơn mởn của Đại thi hào dân tộc Nguyễn Du đã đi vào lòng người thật nhẹ nhàng, sâu lắng trong TRUYỆN KIỀU: 

              “ Ngày xuân con  én đưa thoi/Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi

              Cỏ non xanh rởn chân trời/Cành lê trắng  điểm một vài bông hoa...”

         Xuân Diệu đã rung cảm và đã dành tặng cho mùa xuân những bài thơ tuyệt đẹp. Trong bài “VỘI VÀNG”, ông viết:

  Tôi muốn tắt nắng đi/ Cho màu đừng nhạt mất;
 Tôi muốn buộc gió lại/ Cho hương đừng bay đi.                                                                                

      Lòng yêu đời, yêu cuộc sống của thi sĩ thể hiện cái ham muốn “tắt nắng”, “buộc gió”, giữ lại “hương đừng bay đi” rất lạ, cứ như là thay quyền tạo hóa. Nhưng trong cái phi lí đó, có sự đáng yêu của một tâm hồn lãng mạn. Ông táo bạo ví “tháng giêng ngon như một cặp môi gần” và yêu xuân tới mức chỉ sợ xuân chóng qua, đi mất:

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần/Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân/Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già/Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.

Ông muốn ôm “cuộc sống mơn mởn”, riết “mây đưa và gió lượn”,”say cánh bướm với tình yêu” để rồi “thâu trong một cái hôn nhiều”:

Và non nước, và cây, và cỏ rạng/Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi/– Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi

    Nhà thơ Thanh Hải đã cảm nhận mùa xuân của thiên nhiên và đất trời qua những tín hiệu đặc sắc: dòng sông xanh, hoa tím biếc, chim hót vang trời,  giọt xuân long lanh, làm cho sự sống rạo rực hơn và bất tận trong bài “MÙA XUÂN NHO NHỎ”:

Mọc giữa dòng sông xanh/ Một bông hoa tím biếc

Ơi! Con chim chiền chiện/  Hót chi mà vang trời

Từng giọt long lanh rơi /Tôi đưa tay  hứng về...

   Đến Hàn Mặc Tử thì mùa xuân lại có những nét đẹp rất riêng trong “MÙA XUÂN CHÍN”, với “nắng ửng, mái nhà tranh lấm tấm vàng, sột soạt gió trêu tà áo biếc, cỏ xanh gợn tới trời, thôn nữ hát trên đồi, tiếng ca trong vắt hổn hển, thầm thì” và khổ thơ kết gây cảm giác bâng khuâng cho người đọc :
                    Khách xa gặp lúc mùa xuân chin

                    Cảnh trí bâng khuâng sực nhớ làng: 
                    "Chị ấy, năm nay còn gánh thóc

                    Dọc bờ sông trắng nắng chang chang..."

        Mùa xuân là mùa của lễ hội và vui chơi. Chúng ta được đi lễ chùa và cầu mong hạnh phúc đến với mình và người thân. Đóng góp vào chủ đề này, trong bài “EM ĐI TRẢY HỘI MÙA XUÂN”, Bùi Minh Trí diễn tả tâm tư, tình cảm của cô gái trẻ:

              Kéo dài nỗi nhớ Tháng giêng/ Em đi trảy hội lòng riêng bề bề
              Núi sông vời vợi hồn quê/ Trời mây lãng đãng, tóc thề ngang vai

               Để thương để nhớ cho ai/ Em đi cầu phúc cầu tài cầu duyên

Em qua suối Giải Oan cùng dòng người nô nức chen đường mà lòng riêng say chuyện tình Từ Thức – Giáng Tiên,  bởi tình yêu đang là khao khát của con tim:

Chuông gieo dọc suối Giải Oan/ Nắng lên, gió nhẹ nâng màn khói sương
Người hoa nô nức chen đường/ Em say Từ Thức – Giáng Hương chuyện tình

Câu kết thể hiện rõ lòng mong ước của cô gái trẻ: Còn em chỉ ước lấy chồng năm nay. Rồi đến hình ảnh tham gia lễ hội “EM HÁT TRỐNG CƠM”:“Đêm xuân em hát hội làng/ Khăn điều yếm thắm xênh xang lụa đào/ Nuột nà xuân hội xôn xao/ Ngón tay thon thả ôm vào nhớ mong”. Em hát và đưa duyên, gửi hồn vào tình quê cho quên đi nỗi sầu: “Duyên đưa đôi mắt lim dim/ Tình quê em hát nổi chìm bể dâu. Tay em vỗ nhịp quên sầu/ Môi hồng má thắm hát câu tình bằng” và em “Vỗ vào cả nỗi vui buồn/ Đêm về suối hát lòng son dạt dào”.

• Mùa xuân với tình yêu

          Mùa xuân không phải chỉ mỗi năm đến với chúng ta một lần, mà mãi mãi ở với chúng ta, nếu ta biết nhận ra và gìn giữ. Đó là mùa xuân với tình yêu vĩnh hằng ở nơi Tạo hóa, không phân biệt màu da, sắc tộc, tiếng nói, giàu nghèo, hay địa vị xã hội…Nhân loại say mê những sáng tác thơ tình của hàng nghìn nhà thơ…với các thiên tình sử, các kiệt tác thơ mô tả những tình tiết muôn màu của tình cảm, từ vui mừng và hy vọng, u sầu và lo lắng, đến bồi hồi lưu luyến nhớ nhung…  

Đại thi hào  Nguyễn Du đã để cho Thúy Kiều và Kim Trọng gặp nhau trong ngày hội Đạp thanh của tiết thanh minh. Để rồi, trong cảnh thanh dịu, tinh khôi của mùa xuân ấy, đôi trai tài gái sắc lần đầu gặp gỡ “Tình trong như đã...” để lại cho đời một thiên tình sử bất hủ.

     Xuân Diệu là “ông hoàng thơ tình” Việt Nam, với những vần thơ nồng nàn, cháy bỏng, mãnh liệt. Trong bài “VÌ SAO” ông đã thốt lên:

 “Làm sao cắt nghĩa được tình yêu!/  Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
  Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt/  Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu”

Bài MƯA XUÂN của Nguyễn Bính diễn tả hò hẹn của đôi lứa trong đêm hội chèo:

Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay 
Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy 
Hội chèo làng Ðặng đi ngang ngõ 
Mẹ bảo: “Thôn Ðoài hát tối nay” 

Cô ngừng tay thoi "nghĩ đến anh", “Hình như hai má em bừng đỏ”. Nhưng  anh đa lỗi hẹn" để " Bữa ấy mưa xuân đã ngại bay/Hoa xoan đã nát dưới chân giày .Tuy nhiên người con gái ấy vẫn mòn mỏi, thiết tha chờ đợi:"Bao giờ em mới gặp anh đây?". Ôi tình yêu sao quá mãnh liệt, chân thành và cao thượng. Phải chăng mùa xuân đẹp vô ngần trong nỗi buồn da diết bởi vì có "Mưa xuân". 

      Sau những ngày mưa xuân tháng 3, trên đường phố Hà Nội xuất hiện những gánh hoa bưởi trắng muốt với mùi hương nồng nàn mà bình dị, mang đến cho Thủ đô nét hương sắc rất riêng.Trong bài HƯƠNG THẦM của nữ sĩ Phan Thị Thanh Nhàn, để diễn tả tình yêu chớm nở của cô gái trẻ với người bạn học, tác giả đã xây dựng tứ thơ hương bưởi với khung cảnh:

Khung cửa sổ hai nhà cuối phố
Không hiểu vì sao không khép bao giờ
Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa

Và cô gái sang nhà bạn “Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay” tiễn bạn “ngày mai ra trận”. Cái khéo ở đây là: “Cô gái như chùm hoa lặng lẽ/ Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu”.Vì “Nào ai đã một lần dám nói”. Chúng ta rất xúc động khi đọc tới hai câu kết:              “Họ chia tay vẫn chẳng nói năng gì

                     Mà hương thầm thơm mãi bước người đi”

Sự hò hẹn không nói thành lời mà sao tha thiết và hẳn là được người lính trân trọng mãi như hương thầm giữ kín trong lòng không bao giờ phai... 

      Bây giờ chúng ta lắng nghe các đại thi hào Thế giới viết về Mùa xuân và tình yêu. Chúng ta rất thú vị nghe những câu nói như thơ vè tình yêu của Victor Huygo, đại thi hào Pháp: “Cuộc đời là đóa hoa mà tình yêu là mật ngọt. Cái ngày mà một phụ nữ đi qua trước mặt bạn, tỏa ánh sáng cho bạn bước theo chân nàng, thì cái ngày đó bạn khốn đốn rồi, bạn đã yêu. Hạnh phúc lớn nhất trên đời là niềm tin vững chắc rằng chúng ta được yêu. Làm thế nào mà chim hót, tuyết tan, hoa hồng nở và bình minh bừng sáng sau những hàng cây ảm đạm trên đỉnh đồi đang run rẩy? Một nụ hôn, và chỉ vậy thôi... Con người luôn cảm thấy ngọn lửa tình yêu cháy tận xương tủy, thắp sáng tận chân trời.

   Ông đã hái hoa trên đồi cheo leo mà chỉ có con diều bay tới được để tặng người yêu trong bài  ANH ĐÃ HÁI HOA NÀY (H.Đ dịch)
             Anh đã hái đoá hoa này trên đồi ấy cho em 
             Trong khoảng cheo leo nhìn xuống sóng nghiêng, 
             Mà chỉ có con diều biết rõ và tới được, 
             Giữa khe đá to bình yên hoa mọc. 
Trong bài BỞI CÓ TÌNH YÊU của ông (do Hoàng Chương dịch), ta được nghe những tình cảm lai láng, những hương vị ngọt ngào, hạnh phúc tình yêu:
             Bởi môi anh chạm chén tình lai láng.
             Được tay em áp vầng trán xanh xao.
             Bởi vì anh hít hơi thở ngọt ngào
             Cả hồn em đọng hương đêm thầm kín.

             Bởi được nghe tiếng nói em trìu mến

             Mang đầy lời bí ẩn của con tim.
             Cả nụ cười, ngấn lệ thoáng mi em.
             Môi ta gắn và mắt chìm trong mắt. 

              Bởi thấy trên đầu anh sáng ngời hạnh phúc
              Có ngôi sao em lấp lánh mơ màng.
              Bởi thấy rơi vào lượn sóng đời anh
              Một chiếc lá hoa hồng từ đời em buông thả.

    Johann Goethe (Gớt) đại thi hào Đức, được coi là một trong những vĩ nhân trong nền văn chương thế giới, có nhiều bài thơ tình kiệt xuất. Tôi chọn giới thiệu bài “GẶP GỠ VÀ CHIA LY” (Bản dịch của Nguyễn Xuân Khuy). Khi đến gặp gỡ với người yêu thì “tim như lửa cháy” và tấm lòng ấy của chàng đã được đền đáp xứng đáng:

Mắt em nhìn tôi đắm đuối, mê hồn/Tôi nhìn em, trong lòng tôi hoan hỉ

Con tim này đập mạnh vì em đó/ Cả linh hồn chỉ hướng tới em thôi.

Mùa xuân hồng đang dâng tỏa ngất ngây/ Dường như chỉ vì em mà tôi sống

Em bên tôi ngọt ngào, ôi thần thánh/ Dường như tôi không xứng hạnh phúc này.

    Rồi khi “phải chia  tay” thì “Nỗi dau chứa đầy lồng ngực”, chàng bước đi mà lòng       

   còn gửi lại, nhìn em không nỡ rời:  

Tôi bước đi, em đứng đó ngây người/ Em nhìn tôi, đôi mắt buồn đẫm lệ

Nhưng tình yêu, thánh thần ơi, là thế!/Được yêu người, sung sướng biết bao nhiêu!

    Đại thi hào Puskin được xem là “mặt trời thi ca Nga” với những áng thơ bất hủ về tình yêu. Bài thơ “TÔI YÊU EM” (Bản dịch của ThúyToàn) là một điệp khúc tình yêu với những cung bậc chân thành và mãnh liệt nhất. Hai câu đầu của bài thơ, câu chữ bình dị, mà  xốn xang trái tim người đọc:

Tôi yêu em đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai

.Tuy nhiên đến hai câu thơ sau, giọng thơ đột nhiên thay đổi:

                        Nhưng không để em bận lòng thêm nữa

                         Hay hồn em phải gợn bóng u hoài.

 Nhân vật “tôi” tự ý thức được bản thân mình, dù có chịu ấm ức cũng chịu “không để em phải bận lòng thêm nữa”. Một trái tim đa sầu đa cảm nhưng là một trái tim biết nghĩ cho người khác. Trái tim ấy thật đáng quý và đáng trân trọng biết bao nhiêu. Ta đọc 4 câu thơ sau :

Tôi yêu em âm thầm không hi vong/Lúc rụt rè khi hậm hực lòng ghen

Tôi yêu em, yêu chân thành đằm thắm/ Cầu em được người tình như tôi đã yêu em.

 Vẫn là tình yêu ấy nhưng giờ dược giãi bày thành lời. Rằng tình yêu này “thầm lặng”, “không hi vọng” nhưng đó là tình yêu “chân thành”, “đằm thắm”. Câu thơ cuối được coi là “điểm nhãn” của cả bài thơ. Ý thơ “cầu em được người tình như tôi đã yêu em”, thật thông minh, khéo léo và sâu sắc.

      Chúng ta ai cũng thích bài hát NgaTRIỆU BÔNG HỒNG, đó là bài thơ (Thái Bá Tân dịch) được phổ nhạc của nhạc sĩ Nga Andrei Voznesensky. Người yêu của họa sĩ rất mê hoa, để làm vừa lòng nàng, họa sĩ đã bán hầu hết cả tranh và nhà để mua hàng triệu bông hồng tặng nàng: 

Chàng đã đem bán hết/ Cả tranh và cả nhà

Chàng đã mua hàng triệu bông hồng
Ngoài cửa sổ cứ nhìn ta sẽ thấy
Rằng người yêu có yêu thật hay không

     Olga Bergon, nữ sĩ Nga nổi tiếng tả về tình yêu của mình đẹp như giấc mơ trong bài thơ “ANH HÃY TRỞ VỀ”:

Anh hãy trở về trong giấc mơ em
Dẫu trong mơ anh không còn hư ảnh
Anh một thuở như cuộc đời - như chim - như nắng
Như tuổi thanh xuân - như hạnh phúc vô bờ                                                                     

Nhà thơ nổi tiếng Ấn Độ R. TAGOR  sử dụng hình ảnh ẩn dụ về ngọc, về hoa và giả định: nếu… anh sẽ… để biểu lộ một tình yêu nồng cháy, mãnh liệt và dâng hiến                 

               Nếu đời anh chỉ là viên ngọc
               anh sẽ đập nó ra làm trăm mảnh quàng vào cổ em.
               Nếu đời anh chỉ là một đoá hoa/ tròn trịa, dịu dàng và bé bỏng
               anh sẽ hái nó ra để đặt lên mái tóc em.
               Nhưng em ơi, đời anh là một trái tim
               Nào ai biết chiều sâu và bến bờ của nó.
               Em là nữ hoàng của vương quốc đó

    Tình yêu luôn là nguồn cảm hứng, như  mùa xuân đang đến, vạn vật thắm tươi, những trái tim dâng trào khát vọng. Đến hẹn lại lên, còn trời đất là còn xuân, còn cuộc sống thì còn tình yêu. Tình yêu và mùa xuân chính là nhựa sống, là hoa thơm tô điểm cho đời, là cảm hứng bất tận để tâm hồn thi sĩ vút thành thơ.

       Xin chia sẻ cùng các nhà thơ và những người yêu thơ Mùa xuân với thơ và tình yêu để nhớ về tuổi trẻ của mình, xin chúc các bạn trẻ có những Mùa xuân và tình yêu tươi đẹp, sống một cuộc đời có ý nghĩa để không bao giờ hối tiếc.   

                                                                                                            B.M.T